DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARINI BELİRLEYİCİ FAKTÖRLER: DOĞRUDAN YATIRIMLARIN ETKİLERİ, TÜRLERİ VE SABİT SERMAYE YATIRIMLARININ ARTIRILMASINA YÖNELİK ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Author :
Abstract
Çok uluslu şirketler tarafından gerçekleştirilen ve özellikle 1980’lerin başından itibaren hacmini ve önemini artıran doğrudan yabancı sermaye yatırımları, özellikle gelişmekte olan ülkeler için büyük bir önem arz etmektedir. Portföy yatırımlarından farklı olarak doğrudan yabancı sermaye yatırımları; ev sahibi ülkeye teknik bilgi ve teknoloji transferi gerçekleştirmekte, üstelik ev sahibi ülkenin ihracatını ve istihdamını artırarak ekonomik açıdan büyümesini sağlamakta, küresel piyasalara entegre olmasını da kolaylaştırmaktadır. Sürdürülebilir ve istikrarlı ekonomik büyüme başarısını elde eden ülkeler ise, ekonomik kalkınma hamlesini gerçekleştirerek gelişmiş ülkeler kategorisine dahil olmaktadır. Doğrudan yatırımlar içerisinde, ev sahibi ülkenin makroekonomik değişkenlerine olumlu anlamda en çok etki eden türü ise, sabit sermaye yatırımlarıdır. Sürdürülebilir ekonomik büyümenin sağlanabilmesinin ve ekonomik kalkınmanın; hem sabit sermaye yatırımlarının hem de üretim faktörlerindeki verimliliğin artırılmasına bağlı olduğu düşünüldüğünde, yatırım türleri içerisinde yer alan doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ve özellikle sabit sermaye yatırımının, yatırımlara ev sahipliği yapacak olan ülkeler açısından önemi daha net biçimde anlaşılmaktadır. Bu bağlamda, ülkelerin ihtiyacı olan yatırımın niteliği ön plana çıkmaktadır.
Bu çalışmada, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının karakteristik özellikleri, türleri ve doğrudan yatırımları belirleyici faktörler açıklanmıştır. Türkiye’nin doğrudan yabancı yatırım performansı ve potansiyeli tablolar ve yorumlarla ortaya konulmuş; diğer ülkelerle karşılaştırmalar yapılmıştır. Bununla birlikte, gelişmekte olan ülkelerin daha çok sabit sermaye yatırımı çekebilmesi için hangi faaliyetleri gerçekleştirmesi gerektiğine dair birtakım çözüm önerilerinde bulunulmuştur.
Keywords
Abstract
Foreign direct investments which are performed by multinational companies and of which volume and significance have been increasing especially since early 1980s, are of great importance particularly for developing countries. Unlike portfolio investments, foreign direct investments accomplish transfers of know-how and technology to the host country, furthermore, they enable economic growth of the host country as well as facilitate the integration of it into global markets thereby increasing the export and employment of the said country. On the other hand, countries that have achieved sustainable and steady economic growth, are involved in the category of developed countries by practicing the economic development thrust. The type that has the most positive impact on the macroeconomic variables of the host country thereamong the direct investments is greenfield investments. As it is taken into consideration that enabling sustainable economic growth and economic development depend on increasing the efficiency of greenfield investments as well as production factors, the significance of foreign direct investment and especially greenfield investment, which is among the investment types, is more clearly understood in terms of the countries that will receive the investments. In this sense, the quality of the investment that countries require comes into prominence.
In this study, the characteristic features, types and determinant factors of foreign direct investments are expounded. Turkiye’s foreign direct investment performance and potential are set forth with tables/statements, comments and also comparisons with other countries are made. Besides, a number of solutions have been proposed on which activities are necessary to be carried out in order for developing countries to attract more greenfield investments.
Keywords
- 1. Alparslan, M. ve Erdönmez, A. (2004): “AB Üyeliği Öncesinde Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkelerinin Bankacılık Sektörlerindeki Gelişmeler: Macaristan ve Polonya Örneği”, TBB Bankacılar Dergisi, Sayı: 51. Arıkan, D. (2006): Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Arıkan Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.
- 2. Aydıner, M. (2015): “Teşvik Sistemi Kapsamındaki Yatırımların İhracata ve İstihdama Etkisi: TR32 Bölgesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 4 (8).
- 3. Aydoğuş, İ., Kutlu, E., Yıldırım, S. (2005): “Yolsuzluk ve Doğrudan Yabancı Yatırımlar”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 7 (2).
- 4. Batmaz, N. ve Tunca, H. (2005): Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Türkiye (1923-2003), Beta Basım A.Ş.
- 5. Bilgin, M.H., Danış, H. ve Demir, E. (2008): İhracat Yönelimli Yabancı Yatırım Ortamı: Karşılaştırmalı Bir Analiz ve Politika Önerileri, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 2008-12.
- 6. Candemir, A. (2006): Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarını Etkileyen Faktörler: Bir Uygulama, YASED 2006-12/53.
- 7. Çiftçi, F. ve Yıldız, R. (2015): “Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Belirleyicileri: Türkiye Ekonomisi Üzerine Bir Zaman Serisi Analizi”, Business and Economics Research Journal, 6 (4).
- 8. Dağ, M. ve Çelik, M. (2018): “Yatırım Teşvikleri Nedir? Kavram ve Kapsamı Üzerine Bir Değerlendirme”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (2).
- 9. DPT – Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. (2000): Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
- 10. Erdoğan, A. (2015): “Türkiye ile Macaristan ve Polonya’nın Doğrudan Yabancı Yatırım Endeksleri Açısından Karşılaştırılması”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:21.
- 11. İnam, B., Giray, F. ve Tüzüntürk, S. (2016): “Liberalleşme Sürecinde Özelleştirme, Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ticaret Serbestliği: Bazı AB Ülkeleri ile Türkiye Karşılaştırması”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(4).
- 12. Karış, Ç. ve Ayla, D. (2018): “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ticari Dışa Açıklık İlişkisinin Ekonometrik Analizi”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (16).
- 13. Koç, E., Kaya, K., Şenel, M.C. (2017): “Dünyada ve Türkiye’de Ekonomik Göstergeler-İş Yapma/İş Kurma Kolaylığı Endeksi”, Mühendis ve Makina, 58 (685).
- 14. Özer, K. (2012): “Yap-İşlet-Devret Modeli ve Türkiye Uygulamaları”, Ziraat Mühendisliği, Sayı:358.
- 15. Savaşan, F. (2006): “Vergisel Teşviklerin Yabancı Doğrudan Yatırımlar Üzerindeki Etkisi”, Mevzuat Dergisi, Sayı:107.
- 17. Zeren, F. ve Ergun, S. (2010): “AB’ye Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler: Dinamik Panel Veri Analizi”, Business and Economics Research Journal, 1 (4).
