Enflasyonist Ortamda Tüketicilerin Temel İhtiyaç Ürünlerine Yönelik Panik Satın Alma Davranışını Etkileyen Faktörler: Kırıkkale İlinde Bir Araştırma
Author:
Abstract
Panik satın alma davranışı tüketicilerin beklenmedik durumlara gösterdiği bir tepki veya savunma şeklidir. İlgili literatür incelendiğinde bu alanda yapılan araştırmaların salgın hastalık gibi sıra dışı dönemlere yönelik yoğunlaştığı görülmektedir. Ancak afet gibi olağan dışı durumların yanında, enflasyonun yaşandığı piyasa ortamı da panik satın almaya neden olabilmektedir. Çünkü bu piyasa şartlarında, fiyatlarına artacağına, talebin aşırı olacağına veya ürün kıtlığı yaşanacağına yönelik algılamalar oluşmakta ve bunlar tüketicilerin yaşamlarında önlemler almasına neden olmaktadır. Dolayısıyla insanların refahını olumsuz etkileyen ve piyasa dengelerini bozabilen panik satın alma davranışının, enflasyonist ortam bakımından da incelenmesine ihtiyaç vardır.
Bu çalışmada, düzenli ve yüksek fiyat artışlarının yaşandığı piyasa şartlarında panik satın alma davranışını etkileyen başlıca faktörleri ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda; öz yeterlilik, çıktı değeri, algılanan kıtlık ve öngörülen pişmanlık değişkenlerinin bu davranışa etkisini test etmek üzere Kırıkkale ilinde online anket yöntemi ile birincil veriler toplanarak, SPSS paket programında analiz edilmiştir. Araştırmanın veri analizi kapsamında; soru formundaki ifadeleri test etmek üzere güvenirlilik ve faktör analizi; hipotezleri test etmek üzere ise çoklu regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Buna göre; enflasyonist ortamda öz yeterlilik, çıktı değeri ve algılanan kıtlık değişkenlerinin panik satın almayı etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca, algılanan kıtlık ve çıktı değerinin panik satın almaya etkisinde öngörülen pişmanlığın aracı rol üstlendiği tespit edilmiştir. Son olarak araştırmacılara öneriler geliştirilmiştir.
Keywords
Abstract
Panic buying behavior is a reaction or defense form of consumers to unexpected situations. When the relevant literature is examined, it is seen that the researches in this field concentrate on extraordinary periods such as pandemics. However, in addition to extraordinary situations such as disasters, the market environment with inflation can also cause panic buying. Because, in these market conditions, perceptions arise that prices will increase, demand will be excessive, or there will be product shortages, and these cause consumers to take precautions in their lives. Therefore, panic buying behavior, which can negatively affect people’s well-being and disrupt market balances, needs to be examined in terms of inflationary environment.
In this study, In this study, it is aimed to reveal the main factors affecting panic buying behavior in market conditions where regular and high price increases are experienced. In this direction; in order to test the effect of self-efficacy, output value, perceived scarcity and anticipated regret on this behavior, primary data were collected by online questionnaire method in Kırıkkale province and analyzed in SPSS package program. Within the scope of data analysis of the research; reliability and factor analysis to test the statements in the questionnaire and multiple regression analyzes were performed to test the hypotheses. According to this; it has been determined that self-efficacy, output value and perceived scarcity variables affect panic buying in an inflationary environment. In addition, it was determined that the anticipated regret played a mediating role in the effect of perceived scarcity and output value on panic buying. Finally, suggestions have been developed for researchers.